Phế quản là gì? Vai trò và cấu tạo chi tiết của phế quản

Hệ hô hấp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống của con người. Trong đó, phế quản là bộ phận thiết yếu, đảm nhiệm chức năng vận chuyển khí vào và ra khỏi phổi, giúp cơ thể thực hiện trao đổi khí oxy và carbon dioxide. Cùng tìm hiểu kỹ hơn về phế quản là gì thông qua bài viết này nhé!

Phế quản là gì?

Phế quản là các ống rỗng phân nhánh từ khí quản, dẫn khí vào phổi. Chúng bắt đầu từ khí quản, sau đó phân nhánh thành nhiều nhánh nhỏ hơn, tạo thành "cây phế quản". Cây phế quản lan tỏa khắp phổi, kết thúc bằng các phế nang - nơi diễn ra sự trao đổi khí.

Cấu tạo của phế quản

Cấu trúc phế quản khá phức tạp, bao gồm nhiều lớp với chức năng riêng biệt:

• Lớp niêm mạc: Lớp trong cùng của phế quản, lót bằng biểu mô chứa nhiều lông mao và tế bào tiết chất nhầy. Lớp niêm mạc có vai trò quan trọng trong việc lọc bụi bẩn, vi khuẩn nhờ các chất nhầy sau đó được đẩy ra ngoài cũng như có chức năng giữ ẩm cho đường hô hấp, ngăn ngừa tình trạng khô rát và kích ứng
• Lớp sụn: Nằm ngay dưới lớp niêm mạc của phế quản, được cấu tạo bởi các sụn vòng hoặc sụn dẹt. Lớp sụn giúp duy trì hình dạng ống phế quản, đảm bảo lưu thông khí thông suốt, giúp phế quản co dãn trong quá trình hô hấp.
• Lớp cơ: Nằm tiếp theo lớp sụn, bao gồm các sợi cơ trơn. Lớp cơ có khả năng co giãn, điều chỉnh lượng khí đi vào và ra khỏi phổi, hỗ trợ quá trình thở ra bằng cách đẩy khí carbon dioxide ra khỏi phổi.
• Lớp mô liên kết: Lớp ngoài cùng, bao bọc và kết nối các lớp khác. Lớp mô liên kết cung cấp sự đàn hồi và hỗ trợ cho cấu trúc phế quản là nơi mà các mạch máu cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cho tế bào phế quản.

Phế quản phân loại như thế nào?

Ngoài câu hỏi phế quản là gì thì có lẽ việc phế quản được chia ra thành các loại nào cũng là thắc mắc phổ biến của đa số mọi người. Dựa trên kích thước và cấu tạo, phế quản được phân loại thành:

Các loại phế quản

• Phế quản chính: Nối khí quản với phổi, có đường kính khoảng 2,5 cm. Phế quản chính chia thành hai nhánh: phế quản phổi trái và phế quản phổi phải.
• Phế quản nhánh: Phân nhánh từ phế quản chính, dẫn khí đến các phân thùy phổi. Phế quản nhánh có đường kính nhỏ hơn phế quản chính, khoảng 1 - 2 cm.
• Tiểu phế quản: Nhánh nhỏ nhất của phế quản, không có sụn, kết thúc bằng phế nang. Tiểu phế quản có đường kính khoảng 1mm.

Vị trí của phế quản

Phế quản nằm trong khoang ngực, hai bên khí quản. Phế quản phổi trái ngắn hơn và rộng hơn phế quản phổi phải. Nhánh phế quản chính sau khi vào phổi sẽ tiếp tục phân nhánh thành nhiều nhánh nhỏ dần, tạo thành "cây phế quản", lan tỏa khắp phổi.

Vai trò của phế quản là gì?

Phế quản đóng vai trò thiết yếu trong hệ hô hấp, đảm nhiệm các chức năng chính sau:

• Vận chuyển khí: Phế quản là đường dẫn khí chính từ khí quản vào phổi và ngược lại. Khi ta hít vào, không khí đi qua khí quản, vào phế quản và đến các phế nang. Tại đây, oxy được hấp thu vào máu, và cacbon dioxide được thải ra ngoài qua quá trình thở ra.
• Lọc bụi bẩn và vi khuẩn: Lớp niêm mạc phế quản với các lông mao và tế bào tiết chất nhầy có vai trò quan trọng trong việc lọc bụi bẩn, vi khuẩn và các tác nhân gây hại khác khỏi không khí hít vào. Chất nhầy sẽ bẫy bụi bẩn và vi khuẩn, sau đó được đẩy lên cổ họng nhờ các cử động ho.
• Giữ ẩm cho đường hô hấp: Chất nhầy tiết ra từ lớp niêm mạc phế quản cũng giúp giữ ẩm cho đường hô hấp, ngăn ngừa tình trạng khô rát và kích ứng.
• Điều hòa lượng khí: Lớp cơ phế quản có khả năng co giãn, giúp điều chỉnh lượng khí đi vào và ra khỏi phổi. Khi ta hít vào sâu, cơ phế quản giãn ra, mở rộng đường kính phế quản để cho phép nhiều khí vào hơn. Ngược lại, khi ta thở ra, cơ phế quản co lại, giúp đẩy khí ra ngoài.

Các bệnh lý phổ biến về phế quản là gì?

Phế quản không chỉ là bộ phận giữ chức năng quan trọng mà còn rất dễ bị tổn thương bởi các tác nhân bên ngoài và bên trong cơ thể. Một số bệnh lý liên quan đến phế quản thường gặp bao gồm:

Viêm phế quản

Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm lớp niêm mạc phế quản, do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Triệu chứng viêm phế quản thường bao gồm: Ho, ho có đờm, đau rát họng, sổ mũi, nghẹt mũi, khó thở, sốt nhẹ.

Bệnh viêm phế quản

Điều trị viêm phế quản còn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, viêm phế quản có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh (nếu do vi khuẩn) hoặc thuốc kháng virus, thuốc giảm ho, hạ sốt, nghỉ ngơi đầy đủ và bổ sung dưỡng chất.

Hen suyễn

Hen suyễn là bệnh lý mạn tính về đường hô hấp, do sự co thắt quá mức của các cơ phế quản và tăng tiết chất nhầy. Hen suyễn gây nên những cơ ho dai dẳng, đặc biệt vào ban đêm và sáng sớm, thở khò khè, tức ngực, khó thở, thở rít. Hen suyễn không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt bằng thuốc xịt, thuốc hít, thay đổi lối sống và tránh các tác nhân dị ứng.

Khí phế thũng

Khí phế thũng là tình trạng tổn thương phổi do phế nang bị giãn to và mất khả năng đàn hồi, gây khó thở, đặc biệt khi gắng sức, ho, ho ra đờm, mệt mỏi, sưng phù ở mắt cá chân và bàn chân. Khí phế thũng là bệnh mạn tính, không thể chữa khỏi, nhưng có thể cải thiện triệu chứng bằng thuốc, liệu pháp oxy, phẫu thuật (trong trường hợp nặng).

Phế nang khi mắc khí phế thũng

Viêm phế quản mãn tính

Viêm phế quản mãn tính là tình trạng viêm nhiễm phế quản kéo dài hơn 3 tháng trong một năm. Dấu hiệu nhất biết là các cơn ho dai dẳng, ho có đờm, khó thở, mệt mỏi, khàn giọng. Viêm phế quản mãn tính không thể chữa khỏi, nhưng có thể kiểm soát tốt bằng thuốc, liệu pháp oxy, phẫu thuật (trong trường hợp nặng).

Ung thư phế quản

Ung thư phế quản là bệnh lý ác tính nguy hiểm, thường do hút thuốc lá gây ra. Bệnh thường gây nên những cơn ho dai dẳng, ho ra máu, khó thở, khàn giọng, đau ngực, sụt cân nhanh. Ung thư phế quản được điều trị bằng phẫu thuật, xạ trị, hóa trị hoặc kết hợp nhiều phương pháp.

Ngoài ra, phế quản cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các bệnh lý khác như:

• Viêm phổi: Viêm nhiễm phế nang do vi khuẩn, virus hoặc nấm.
• Tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD): Bao gồm viêm phế quản mãn tính và khí phế thũng.
• Lao phổi: Viêm nhiễm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis.
• Viêm phế quản dị ứng: Phản ứng viêm do tiếp xúc với các chất dị ứng.

Cách phòng ngừa các bệnh lý phế quản là gì?

“Phòng bệnh hơn chữa bệnh”, bởi chữa bệnh sẽ mất rất nhiều thời gian, công sức, tiền bạc hơn so với phòng ngừa bệnh, hơn nữa còn không ít bệnh nếu đã mắc phải thì không có các nào chữa khỏi. Vì thế, để bảo vệ sức khỏe phế quản và hệ hô hấp, bạn nên:

• Tránh hút thuốc lá: Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây hại cho phế quản và phổi.
• Tránh tiếp xúc với các chất ô nhiễm môi trường: Khói bụi, hóa chất và các chất ô nhiễm khác trong không khí có thể kích thích phế quản 
• Giữ ấm cơ thể: Khi trời lạnh, cơ thể dễ bị nhiễm lạnh, dẫn đến viêm phế quản. Nên giữ ấm cơ thể bằng cách mặc quần áo ấm và che chắn cổ họng.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và hệ hô hấp, giúp phế quản hoạt động tốt hơn.
• Uống đủ nước: Nước giúp giữ ẩm cho cơ thể, bao gồm cả lớp niêm mạc phế quản. Uống đủ nước mỗi ngày giúp phế quản hoạt động trơn tru và lọc bụi bẩn hiệu quả.
• Tiêm phòng đầy đủ: Một số bệnh nhiễm trùng như cúm và ho gà có thể ảnh hưởng đến phế quản. Nên tiêm phòng đầy đủ các bệnh này theo khuyến cáo của bác sĩ.
• Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề về phế quản và điều trị kịp thời.

Cách phòng tránh các bệnh về phế quản

Phế quản là bộ phận quan trọng trong hệ hô hấp, đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự sống. Hiểu rõ cấu tạo, chức năng và cách bảo vệ phế quản sẽ giúp bạn có một sức khỏe hô hấp tốt. Hy vọng những thông tin mà An Phế Thái Minh cung cấp cho bạn trong bài viết này là  hữu ích với bạn. Chúc các bạn sức khỏe!

Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thể thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề nào về sức khỏe phế quản, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

> Có thể bạn quan tâm:

Khám phá bí ẩn hệ hô hấp: Sự thật thú vị có thể bạn chưa biết

Giải mã cấu trúc của phổi: Bí mật bể chứa không khí khổng lồ